Jałowiec, co warto o nim wiedzieć

Wykonanie

Jagody jałowca są przyprawą wykorzystywaną do aromatyzacji potraw. Mają wyrazisty aromat, który najlepiej sprawdza się z mięsami a w szczególności z dziczyzną ale nie tylko.
Jałowiec pospolity jest często spotykany w naszych ogrodach, parkach czy na działkach. Jego owoce można w bardzo łatwy sposób pozyskać a następnie użyć je w kuchni.
Jak wygląda jałowiec?
Jałowiec pospolity(łac. Juniperus communis) to zimozielony krzew iglasty dorastający do wysokości nawet 6 metrów. Nazwa łacińska rośliny wywodzi się z języka celtyckiego - jeneprus co oznacza szorstki, sztywny za sprawą bardzo kłujących igieł jałowca. Występuje on na całej półkuli północnej, od tundry aż po tereny tropikalne przy czym od południowej części Europy rośnie tylko w górach. Zaliczany do rodziny cyprysowatych, jego owocem jest szyszkojagoda. Igły mają różne odcienie zieleni, niekiedy nawet barwę srebrzystoniebieską, co jest wynikiem woskowego nalotu. Kwitnie od czerwca do sierpnia natomiast zbiór szyszkojagód odbywa się późną jesienią oraz zimą kiedy osiągną granatową, ciemnofioletową, niemal czarną barwę.
Jałowiec dawniej
Krzew jałowca był czczony w dawnych czasach i przypisywano mu magiczne moce. Germanie podczas obrzędu składania ofiar dla swoich bogów używali gałek jałowca. Wierzono, że kto złamał krzew jałowca ten ściągał na siebie nieszczęście. Takiego nieszczęśnika często wypędzano z wioski by uchronić ją od nieszczęść.
Także u naszych przodków Słowian jałowiec był rośliną bardzo cenioną. Jałowiec przez Słowian był uważany za roślinę, która wyjaławia oraz likwiduje mikroby wokół. Dodawano go do kadzideł, którymi okadzano dom oraz chorych by wypędzić wszelakie zło. Jałowiec uważany był za postrach wszelkich demonów.
W późniejszych czasach w Europie oddawano mu cześć i przed nim zdejmowano kapelusz z głów by okazać szacunek. W Bawarii kijem z jałowca mieszano masło. Wierzono, że odpędza on czarownice i demony. Wędrowcy wpinali w nakrycia głowy gałązki rośliny aby chroniły ich przez złymi duchami.
Szyszkojagody jałowca( łac. Fructus Juniperi)
Jadalną częścią jałowca są owoce (szyszkojagody). Niedojrzałe jagody mają jasno zielony kolor, gdy stają się dojrzałe zmieniają kolor na granatowy z szarawym nalotem. Wielkością przypominają groch. Przy zbiorze zaleca się użycie grubych rękawic by ochronić ręce przed igłami. Najlepiej zbiór rozpocząć po pierwszych przymrozkach i mrozach, wtedy dojrzałe szyszkojagody łatwiej opadają.
Jagody suszy się w temperaturze poniżej 35 stopni. Jeżeli będziemy suszyć w wyższej temperaturze to szyszkojagody stracą swój cenny olejek eteryczny. Możemy je suszyć w piekarniku przy otwartych drzwiczkach, w suszarce do grzybów lub w czasie grzewczym na kaloryferze w papierowych torebkach.
Suszone jagody są nadal miękkie ale jeśli się je rozłupie to rdzeń, który otacza nasiona łatwo się rozpadnie. Smak suszonych szyszkojagód będzie słodko-żywiczny, trochę piekący przypominający sosnę. Jałowca zbiera się ze stanu dzikiego, nie ma specjalnych plantacji.
Owoce jałowca należy przechowywać w chłodnym miejscu, w szczelnie zamkniętym pojemniku.
Najlepsze są owoce jałowca świeżo zmielone lub zmiażdżone w moździerzu. Jałowiec rozdrobniony szybko wietrzeje i traci swoje właściwości lecznicze oraz smakowo-zapachowe.
Właściwości
Szyszkojagody jałowca zawierają około 1,5% olejku eterycznego, jest to jednak uzależnione od terminu zbioru i sposobu suszenia oraz przechowywania. Zawiera jeszcze związki cukrowe, garbniki, leukoantocyjany, flawonoidy, kwasy organiczne, substancje żywiczne, goryczkę i sole mineralne. Fitoncydy zawarte w jałowcu hamują rozwój bakterii, pierwotniaków i grzybów patogennych.
Jałowiec pomocny w leczeniu infekcji układu oddechowego, pokarmowego, moczowego oraz skóry. Przyspiesza przemianę materii. Pomaga w zaburzeniach trawiennych, przy zaparciach oraz w przypadku otyłości.
Zewnętrznie stosuje się jałowiec (olejek) w bólach stawów, kości i mięśni, w walce z grzybicą oraz przy łysieniu.
Przeciwwskazania
Jałowca nie powinno się stosować w stanach zapalnych jelit, nerek oraz wyrostka robaczkowego. Nie wskazany jest podczas ciąży, chorób wrzodowych i przy chorobach układu pokarmowego.
Zastosowanie kulinarne jałowca
Jałowiec dobrze komponuje się z innymi ziołami i przyprawami w szczególności z tymiankiem, oregano, szałwią, majerankiem, liśćmi laurowymi, cebulą, czosnkiem i zielem angielskim.
Jałowcem przyprawia się mięso tych zwierząt, które w naturalnym środowisku mogą spotkać krzew a więc dzikie ptactwo oraz dziczyznę. Jałowiec dodawany jest do marynat do mięs oraz w wędliniarstwie. Kiełbasa typu myśliwska dzięki jałowcowi uzyskuje korzenny, gorzkawo-słodki smak. Owoce jałowca także wykorzystuje się w gorzelnictwie, najsłynniejszy alkoholem na bazie jałowca jest gin.