Alergeny krzyżowe

Wykonanie

Krzyżową reakcją alergiczną nazywamy sytuację gdy u osoby uczulonej dochodzi do wystąpienia objawów alergicznych w odpowiedzi na kontakt z minimum dwoma pozornie różnymi alergenami.
Dzieje się tak gdy przeciwciało skierowane przeciwko jednemu alergenowi, przyłącza się do podobnego alergenu pochodzącego z zupełnie innego źródła. Oznacza to, że przeciwciała IgE wytworzone w organizmie są w stanie reagować swoiście nawet z takimi alergenami, z którymi układ odpornościowy nie miał kontaktu i które nie wzbudziły produkcji tych przeciwciał.
Niestety, alergia na jeden składnik jest czynnikiem rozwoju alergii na inne pokarmy, zwłaszcza blisko ze sobą spokrewnione (jak rośliny należące do tej samej rodziny – np. pietruszka, marchew i seler, lub zawierające podobne składniki – np. banan i awokado). Jeśli uda nam się zdiagnozować alergię wziewną (na pyłki, roztocza czy sierść), kontaktową (np. na lateks) czy alergię pokarmową, można w przybliżeniu ocenić, jakie będzie ryzyko wystąpienia alergii na inne produkty. W tropieniu potencjalnie uczulających produktów nieocenioną pomocą są tabele alergii krzyżowych. Pozwalają ocenić ryzyko wystąpienia uczulenia i dzięki temu unikać produktów, które mają największe szanse okazać się szkodliwe. Trzeba zaznaczyć, że biochemiczne pokrewieństwo tych substancji może spowodować sytuację, kiedy nawet pierwszy kontakt z odpowiednim alergenem krzyżowym może wyzwolić u alergika silną reakcję. Przykładowo u osoby uczulonej na roztocza kurzu domowego może wystąpić reakcja już po pierwszym spożyciu krewetek.
Tabela alergenów wywołujących reakcje krzyżowe
W poniższej tabeli przedstawiono „pokrewieństwo alergenowe” niektórych produktów.
Jeśli stwierdzono
prawdopodobne jest wystąpienie alergii również na:
(duże prawdopodobieństwo, mniejsze prawdopodobieństwo,gdy dostępne są wyniki badań prawdopodobieństwo podane w %)
pyłek brzozy
pyłki: dębu, grabu, buku, olchy, jesionu, leszczyny, kasztanowca
seler, marchew surowa, pomidor surowy, papryka, kiwi,jabłka, gruszki, śliwki, morele, brzoskwinie, wiśnie, czereśnie, pomarańcze , mango, liczi, mak, pieprz, anyż
pyłek leszczyny
pyłki: brzozy, olszy, dębu, grabu, buku, orzech laskowy, kasztany jadalne, inne orzechy
pyłki traw
pyłki: brzozy, jesionu, wierzby, rzepaku, bylicy, słonecznika
marchew,seler,kiwi, melon, arbuz, jabłka, orzechy, pomidor surowy, ziemniaki surowe, cebula, pomarańcze, orzechy ziemne, żyto, pszenica, jęczmień, owies, ryż, buraki
pyłek bylicy
pyłki: ambrozji, rumianku, złocienia, słonecznika, brzozy, traw
seler, marchew, anyż, kolendra, kminek, koper, owoce pestkowe, kiwi, mango, groch, pomidor, papryka
roztocze kurzu domowego
skorupiaki (krewetki, kraby, homary) mięczaki (ostrygi, ślimaki;)
grzyby Alternaria alternata
grzyby Cladosporium herbarum, Candida albicans, Aspergillus fumigatus, Penicillium citrinum, Fusarium solan, lateks;
mięso wieprzowe
mięso wołowe 77%, mleko krowie 58%, sierść zwierząt
mleko krowie
mleko kozie 92%, mleko owcze, wołowina i cielęcina 10%, mleko kobyle 4%
rybę
inne ryby 50%
krewetki
inne skorupiaki 38% (homar, langusta, krab itp.)
mięczaki
inne mięczaki 49% (małże, ostrygi, ślimaki itp.)
jaja kurze
mięso kurczaka 22-32%, jaja gęsie, kacze, pierze, może wystąpić reakcja na szczepionki przeciwwirusowe produkowane na zarodkach kurzych;
orzechy ziemne
soja, fasola, groch
orzechy
inne orzechy, kiwi, pszenica, żyto, mak, sezam
pszenica
żyto, owies, jęczmień, sezam, mak, orzechy, ryż, kukurydzę
ryż
pyłki traw, pszenica, jęczmień, żyto
jabłka, gruszki
pyłki: brzozy, traw, bylicy
morele, brzoskwinie, śliwki, wiśnie, czereśnie, ziemniak surowy, seler, pomidor surowy
brzoskwinie, morele, nektarynki, śliwki,
wiśnie, czereśnie
pyłki: brzozy, traw, bylicy
jabłka, gruszki, orzechy ziemne, orzechy, lateks
banany
pyłki brzozy, kiwi, melon, awokado, lateks, kantalupa
groch, soja
orzechy ziemne, bylica
papryka
pyłki: brzozy, bylicy
seler, pomidor surowy, ziemniak surowy
ogórek
seler, dynia, cukinia, kabaczek, melon, marchew surowa
ziemniak
pyłek brzozy, jabłka, gruszki, pomidory, papryka, bakłażany, lateks
pomidor
pyłki: brzozy, traw,
orzech ziemny, ziemniak surowy, jabłka, gruszki, lateks
seler
pyłki: brzozy, traw, bylicy, ambrozji
marchew świeża, ogórek, melon, owoce pestkowe, mango, papryka, kminek, kolendra, pasternak, koper, pietruszka, pieprz
koper
pyłki bylicy, seler, kolendra, kminek
cebula
pyłki traw, czosnek, por, szczypiorek, szalotka
liść laurowy
cynamon, awokado
gorczyca
chrzan, brokuły, brukselka, kalafior, kapusta, kalarepa, rzodkiewki
lateks
(guma naturalna, np. rękawiczki)
pyłki: brzozy, traw, bylicy, ambrozji
kiwi, banan, awokado, melon, mango, papaja, figi, ananas, grejpfrut, owoce pestkowe, kasztany jadalne, orzechy, migdały, seler, ziemniak surowy, pomidor, gryka
antybiotyki z grupy penicylin (np. ampicylina, amoksycylina)
antybiotyki z grupy cefalosporyn (np. cefuroksym, cefaklor, cefadroksyl, cefaleksyna)
sulfonamidy
(np. kotrimoksazol – Bactrim/Biseptol)
tiazydowe leki moczopędne (np. hydrochlorotiazyd) furosemid, leki przeciwcukrzycowe – pochodne sulfonylomocznika (np. gliklazyd, glipizyd)
kwas acetylosalicylowy
(np. Aspiryna)
niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ – np. ibuprofen, ketoprofen, diklofenak), konserwanty (benzoesan) i sztuczne barwniki spożywcze
Jak widać w powyższej tabeli, reakcje krzyżowe mogą występować nie tylko w obrębie produktów spożywczych. Ocenia się, że nawet 70% osób z alergią wziewną ma również objawy krzyżowych alergii pokarmowych. Jeśli alergia dotyczy pyłków roślin, objawy nietolerancji krzyżowych alergenów pokarmowych nasilają się w sezonie pylenia, gdy stężenie odpowiednich przeciwciał w organizmie wzrasta.
Jeśli masz alergię na pyłki brzozy, w czasie wiosennego pylenia będziesz prawdopodobnie obserwować u siebie silne objawy uczulenia po zjedzeniu np. orzechów czy jabłka, natomiast w okresie jesienno-zimowym reakcje na te produkty mogą być słabsze lub zupełnie nieodczuwalne.
Trzeba pamiętać, że tabele te wskazują jedynie na mniejsze lub większe prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji krzyżowej i nie dają całkowitej pewności, że alergia krzyżowa wystąpi. Warto jednak brać te informacje pod uwagę, gdyż jest to cenna wskazówka jakie produkty sprawdzić w testach i zwrócić uwagę na reakcje po ich spożyciu.
Nie wiadomo czy dziedziczymy tylko skłonność do wystąpienia uczuleń w ogóle, czy możliwe jest przekazanie w genach nadwrażliwości na konkretny alergen. Warto jednak podjąć się roli detektywa i na podstawie wywiadu w rodzinie stworzyć listę podejrzanych produktów. Np. wiedząc, że tata ma uczulenie na brzoskwinie, a mama na orzechy, moglibyśmy podejrzewać, że produkty te mogą uczulać również dziecko. Według ocen badaczy prawdopodobieństwo wystąpienia w rodzinie alergii na dany produkt waha się od kilku do kilkunastu procent, nieco większego można spodziewać się w przypadku gdy alergia została zdiagnozowana u starszego rodzeństwa.
Piśmiennictwo:
Sicherer S.H., Sampson H.A.: Food allergy. J. Allergy Clin. Immunol., 2010; 125 (suppl. 2): S116–125
Sicherer S.H.: Clinical implications of cross-reactive food allergens. J. Allergy Clin. Immunol., 2001; 108 (6): 881–890
Sampson H.A., Ho D.G.: Relationship between food-specific IgE concentrations and the risk of positive food challenges in children and adolescents. J. Allergy Clin. Immunol., 1997; 100 (4): 444–451
Boyce J.A., Assa’ad A., Burks A.W. et al.: Guidelines for the diagnosis and management of food allergy in the United States: report of the NIAID-sponsored expert panel. J. Allergy Clin. Immunol., 2010; 126 (suppl. 6): S1–58
Tabela alergenów krzyżowych: www.nexter.pl/pliki/ alergeny _reagujace_krzyzowo.pdf